Theo Cục Công nghiệp (Bộ Công Thương), hiện nay Việt Nam có khoảng 350 doanh nghiệp sản xuất, lắp ráp ô tô, trong số đó chiếm trên 60% là các doanh nghiệp sản xuất linh kiện, phụ tùng ô tô (214)… Tuy nhiên, để các doanh nghiệp này trở thành nhà cung ứng sản xuất và cung ứng linh kiện, thiết bị gốc (OEM) là rất khó. Vì nếu muốn ngành công nghiệp ô tô Việt Nam có thêm những nhà cung ứng OEM cho các đối tác lớn trên toàn cầu, các doanh nghiệp trong nước cần tiếp tục tái cấu trúc mạng lưới sản xuất và nâng cao chuỗi giá trị. Điều này đòi hỏi việc xây dựng năng lực và sự sẵn sàng của các doanh nghiệp về tư duy, công nghệ, nguồn nhân lực, cơ sở hạ tầng….
Theo đó, trong tháng 9/2022, xuất khẩu linh kiện phụ tùng ô tô của nước ta đạt 259,03 triệu USD, giảm mạnh 62,71% so với tháng trước và giảm 40,14% so với cùng kỳ năm 2021. Nâng tổng kim ngạch xuất khẩu linh kiện phụ tùng ô tô trong 9 tháng đầu năm 2022 đạt gần 5,16 tỷ USD, tăng 15,03% so với cùng kỳ năm 2021.
Đáng chú ý, Việt Nam là đối tác xuất khẩu linh kiện với nhiều cường quốc sản xuất ô tô hàng đầu thế giới như Hoa Kỳ, Nhật Bản, Hàn Quốc, Trung Quốc, Thái Lan và Đức…
Những linh kiện phụ tùng ô tô Việt Nam xuất khẩu cũng có công nghệ tương đối cao như bộ dây đánh lửa, phụ tùng trong hộp số, túi khí an toàn... Tuy nhiên, phần lớn các linh kiện phụ tùng ô tô này là do doanh nghiệp nước ngoài đầu tư trực tiếp sản xuất và xuất khẩu. Nguyên nhân là do doanh nghiệp sản xuất nước ngoài nhìn thấy lợi thế về vị trí địa lý và nguồn lao động dồi dào của Việt Nam nên đã đầu tư xây nhà máy sản xuất để xuất khẩu.
Việt Nam xuất khẩu nhiều linh kiện, phụ tùng ô tô
Trong khi đó, nhập khẩu linh kiện, phụ tùng ô tô của Việt Nam đạt 504,83 triệu USD, giảm 3,37% so với tháng 8/2022 nhưng tăng mạnh 54,51% so với tháng 9/2021. Tính chung 9 tháng đầu năm 2022, tổng kim ngạch nhập khẩu linh kiện phụ tùng ô tô của cả nước đạt gần 4,3 tỷ USD, tăng 15,23% so với cùng kỳ năm 2021 và chiếm tỷ trọng 1,56% tổng kim ngạch nhập khẩu hàng hóa của cả nước.
Như vậy, Việt Nam nhập siêu linh kiện phụ tùng ô tô đạt 245,8 triệu USD trong tháng 9 nhưng vẫn xuất siêu 857,63 triệu USD trong 9 tháng đầu năm nay (thấp hơn so với mức xuất siêu 1,25 tỷ USD của 9 tháng năm 2021).
Kim ngạch nhập khẩu linh kiện, phụ tùng ô tô các tháng giai đoạn 2020-2022
Nguồn: Tính toán từ số liệu thống kê sơ bộ của Tổng cục Hải quan
Nhìn chung ngành công nghiệp ô tô Việt Nam trong năm 2022 có thể nhìn thấy triển vọng sản xuất và cung ứng OEM cho các đối tác lớn trên toàn cầu.
Với kết quả trên, Cục công nghiệp (Bộ Công Thương) cho biết, hiện nay một số doanh nghiệp sản xuất linh kiện phụ tùng ô tô Việt Nam có năng lực khá tốt trong các lĩnh vực như: Sản xuất khuôn mẫu các loại, linh kiện xe đạp và xe máy, linh kiện cơ khí tiêu chuẩn, dây cáp điện, linh kiện nhựa và cao su kỹ thuật, săm lốp các loại… Những sản phẩm này đã đáp ứng được một phần nhu cầu trong nước và được xuất khẩu tới nhiều thị trường trên thế giới.
Theo các chuyên gia kinh tế, nhiều linh kiện, phụ tùng ô tô Việt Nam xuất khẩu có công nghệ tương đối cao như: Bộ dây đánh lửa, phụ tùng trong hộp số, túi khí an toàn... Còn các sản phẩm như sơn, đệm ghế, thuộc da, hay dây điện ô tô, hiện Việt Nam đã sản xuất được. Những sản phẩm chất lượng cao hơn như: hệ thống khung gầm tiêu chuẩn, body xe… cũng được các doanh nghiệp làm tốt.
Hiệp hội công nghiệp hỗ trợ trong nước cũng cho biết nhờ tác động của việc dịch chuyển chuỗi cung ứng mà nhiều đơn hàng linh kiện, phụ tùng ô tô đã dịch chuyển từ Trung Quốc sang Việt Nam lớn hơn rất nhiều so với những đơn hàng mà các doanh nghiệp trong nước đang sản xuất và cung cấp hoặc xuất khẩu. Chính vì vậy, các doanh nghiệp sản xuất linh kiện phụ tùng của Việt Nam sẽ cần phải gia tăng năng lực sản xuất để đáp ứng sự chuyển dịch đơn hàng này.
Đáng chú ý, để nâng cao năng lực xuất khẩu linh kiện ô tô cũng như tận dụng ưu đãi thuế quan từ các FTA, giới chuyên gia cho rằng cần liên kết, kết nối các doanh nghiệp với nhau và với các doanh nghiệp lớn trên thế giới để tạo dựng thị trường.
Bên cạnh đó, để xuất khẩu ở lĩnh vực này không bị chững lại do ảnh hưởng đại dịch Covid-19, giới chuyên gia cho rằng, rất cần thêm những chính sách khuyến khích các doanh nghiệp công nghiệp hỗ trợ trong nước nói chung hay doanh nghiệp công nghiệp hỗ trợ ô tô. Trong đó việc tiếp cận, đầu tư đổi mới công nghệ, tiêu chuẩn hóa các sản phẩm và tham gia vào chuỗi giá trị với các sản phẩm lợi thế, đủ sức cạnh tranh để xuất khẩu linh kiện phụ tùng ô tô.
